Toen ik in 2015 vaak naar Portugal begon te komen sprak en begreep ik geen woord Portugees. Het is een taal die in geschreven vorm grote gelijkenissen vertoont met haar haast fonetische zustertaal, het Spaans, maar in gesproken vorm danig afwijkt van hoe je denkt dat een woord, en zeker een zin, zal klinken. Een boutade zegt dat een Portugees woord dat klinkt zoals het geschreven is een leenwoord uit een andere taal moet zijn. Ik behielp me dus vaak in het Engels of, meestal tegen oudere Portugezen, het Frans. Ik had ook onvoldoende contact met Portugezen, tenzij dan op vrijdagavond in de vespaclub, om me voldoende te kunnen onderdompelen in de taal en de cultuur.
Dat alles veranderde toen we naar Nadrupe emigreerden, nu iets meer dan drie jaar geleden. Ik heb altijd het principe gehanteerd dat als iemand naar een ander land verhuist, het essentieel is dat die persoon zo snel mogelijk de taal van dat land leert. Dat zag ik voor mezelf niet anders. Ter voorbereiding op onze verhuis luisterde ik het laatste jaar dat we in België woonden uitsluitend naar Portugese radiozenders M80 en Rádio Radar en keek al eens naar het politieke programma “Eurodeputados” op RTP3. Ik volgde ook een tijdje Portugese les bij de SNT in Brugge tot ik door mijn autisme moest afhaken wegens te veel prikkels, en ook de thuiscursus van de NHA lag me niet echt wegens te snel afgeleid. Die ADHD, weet je wel? Kortom, ik deed mijn best om me toch alvast de basis eigen te maken zodat ik mij zou kunnen behelpen in de taal van mijn nieuwe thuisland.
Vanaf dag één, 26 juni 2019, probeerde ik alles af te handelen in het Portugees. Telkens men mij vroeg of ik Engels of Frans sprak antwoordde ik bevestigend maar vroeg ik toch maar Portugees te spreken zodat ik het kon leren. In het begin was het vaak behelpen met Google Translate, wat vooral in e-mails in die tijd leidde tot vreemde constructies omdat de artificiële intelligentie van Google nog niet te veel kaas gegeten had van context, maar het lukte me wel. Inschrijven in de gemeente, bij de belastingen of de sociale zekerheid,… Telkens was het, haperend, in het Portugees. Enkel bij onze eerste belastingaangifte, toen we voor de ene helft van het jaar in België belastingplichtig waren en voor de andere in Portugal, heb ik in enkele e-mails en telefoontjes beroep moeten doen op Sonia, een dame van het plaatselijke belastingkantoor die voortreffelijk Frans spreekt. Ik dacht dat ik het mij gemakkelijker gemaakt had door ons op 1 juli, exact de eerste dag van de tweede jaarhelft, in te schrijven als residenten van Portugal maar dat bleek bitter weinig verschil uit te maken, vandaar de nood aan de hulp van Sonia.
Door consequent te weigeren in een andere taal dan het Portugees geholpen te worden ging alvast mijn woordenschat er snel op vooruit. Ik ben iemand die een taal leert door er in ondergedompeld te worden, eerder dan door lessen te volgen of te studeren. Enkel de vervoeging van werkwoorden heb ik tot op vandaag niet onder de knie. Ik zeg wel eens dat ik in Portugal geleerd heb in het heden te leven, omdat dat de enige werkwoordsvorm is die ik een beetje beheers. 😉
Acht maanden na de verhuis sloeg echter de covidpandemie toe en ging zowat de hele wereld in lockdown, ook Portugal. Ik kon niet langer oefenen op vrijdag, door Portugees te spreken met mijn vespavrienden. Ook het kleine gesprekje aan de kassa van de sigarettenbalie van de supermarkt viel weg door gebrek aan plexiglas en de angst om besmet te worden.
De lockdown duurde lang en tegen dat we eindelijk weer vrij mochten gaan en staan waar we wilden lag ik al een tijdje op de sofa, met die vreselijke pijn in mijn bekken en benen, tv te kijken. Ik had het geluk dat ik bijna uitsluitend naar actualiteitenzenders kijk en dat we net een wereldwijde pandemie van een ziekte die de luchtwegen aantast achter de rug hadden. De woordenschat die ik opgedaan had bij het kijken naar de Portugese zenders zou me, achteraf gezien, nog goed van pas komen. Alle delen van de onderste ledematen (heupen, knieën, schenen, enkels,…) kende ik al van de talloze keren dat ik me wegens de ondraaglijke pijn had aangemeld op de spoeddienst van het ziekenhuis in Torres Vedras. Daar hoefde ik me dus ook al geen zorgen over te maken.
Toen ik me die bewuste dag aanmeldde bij de spoeddienst van het universitair ziekenhuis in Lissabon had ik dan ook geen reden een andere taal dan Portugees te spreken. Toen ik, na een hele dag van tests en onderzoeken, mijn kankerdiagnose kreeg had ik ook geen enkele moeite om te begrijpen wat men mij vertelde. Of toch wel, maar dat lag aan het idee van een dodelijke kanker te hebben en wat dat inhield, niet aan de taal waarin het mij werd meegedeeld.
Vanaf dan, mijn eerste ziekenhuisopname en daarna, heb ik talloze dokters en verpleegkundigen gesproken. Ik merkte dat de weinigen die er toch op stonden Engels te spreken meestal minder goed Engels spraken dan ik Portugees begreep. Bovendien is het handiger, zeker als je contact hebt met zoveel hulpverleners als ik, dat alle klachten en aandoeningen op dezelfde manier benoemd worden. Wat X heet in het Engels kan in het Frans Y zijn en in het Portugees dan weer totaal anders klinken. Als iedereen alles dezelfde naam geeft, dan weten we tenminste dat we over hetzelfde spreken. Als ik iets niet begrijp, en dat komt steeds minder vaak voor, dan herhaal ik in mijn eigen woorden wat ik denk begrepen te hebben en vraag ik of dat correct is. Als ik iets verkeerd verstaan heb legt men het mij meestal nog eens uit met andere, simpelere woorden.
Het gevolg van dit alles is niet alleen dat ik voortdurend bijleer, maar ook dat de mensen met wie ik in contact kom, of dat nu hulpverleners, ambtenaren of anderen zijn, mij met meer sympathie behandelen. Als ze merken dat je een inspanning doet zijn ze, net als in België, sneller geneigd zelf ook een inspanning te doen om je te helpen. En geloof me, als je om half vijf ’s ochtends een verpleegkundige hebt die in de gang van het ziekenhuis een koffie uit de automaat gaat halen voor je, dan ben je daar heel dankbaar om!
PS: Wie op een beginnersniveau Portugees wil leren en het Engels reeds beheerst, kan ik de dagelijkse nieuwsbrief (met wekelijkse quiz) van DailyNata warm aanbevelen!
